Piyasa Çeşitleri Nelerdir ?
Mal ve hizmet sağlayıcılar ile mal ve hizmet alıcılarının buluştuğu yere piyasa denir.
Piyasalar alıcı ve satıcı sayısına ve rekabet durumuna göre dört sınıfa ayrılır. Bunlar; tam rekabet, monopolcü rekabet, monopol ve oligopol piyasalardır.
1-Tam Rekabet Piyasası:
Bu piyasada çok sayıda satıcı ve alıcılar vardır. Genellikle küçük ve orta boy firmalardan oluşur. Firmaların pazar payları arasında büyük farklar yoktur. Alıcı ve satıcılar piyasa fiyatını değiştiremeyecek kadar önemsiz ve güçsüzdür.
Tam rekabet piyasasının dört şartı vardır:
- Otomisite: Alıcı ve satıcının arz ve talebi tek başlarına etkilemesi mümkün değildir. Piyasa fiyatını kabul ederler.
- Homojenlik: Piyasada mal farklılaştırması yoktur.
- Mobilite: Piyasaya giriş çıkışlar serbesttir.
- Açıklık: Alıcı ve satıcılar piyasa hakkında sürekli bilgiye sahiptir.
2-Monopolcü Rekabet Piyasası:
Eksik rekabet olan bu piyasada çok sayıda alıcı ve satıcı bulunur. Piyasa giriş çıkışları oldukça rahattır. Dolayısıyla çok sayıda firma rekabeti söz konusudur. Firmalar ürünlerinde birbirine ikame durumda ürün farklılaştırmasına gider. Yine firmaların piyasa pazar payı düşüktür. Monopolcü rekabet piyasası, ne tam rekabet ne de monopol piyasa olarak sayılmaz.
3-Monopol Piyasa (Eksik Rekabet Piyasası):
Tek satıcı ve çok alıcının olduğu piyasadır. Piyasaya yeni firma girişi oldukça zordur. Dolayısıyla yakın ikamesi olmayan malları üretilir ve rekabet söz konusu değildir. Bu durum ise mal ve hizmetin fiyatlarını yükseltecektir. Monopol piyasanın tersi olarak, çok satıcının karşısında bir alıcının bulunduğu piyasa durumuna monopson denilir.
Ayrıca monopol firmalar fiyat kontrolünü sağlayabilmek için kendi aralarında anlaşıp beraber hareket edebilirler. Bu duruma kartel ve tröst denir.
4-Oligopol Piyasa (Eksik Rekabet Piyasası):
Birbirine etki edecek az sayıda satıcı ile çok sayıda alıcının bulunduğu piyasadır. Tam rekabet ile monopol piyasalar arasında yer alır. Monopol piyasa türleri ile birlikte en çok görülen piyasa türleri içerisinde yer alır. Oligopol piyasada; firmalar arası bağlılık, stratejik rekabet yoğunluğu, yüksek maliyetli firmalar bulunur ve reklam büyük yer tutar. Ayrıca oligopol piyasada firmalar arası işbirliği de olabilir. Örneğin oligopol piyasada yer alan iki firma mal ve hizmet fiyatlarını yüksek tutabilmek için anlaşabiliyor.
Oligopol Piyasa Özellikleri:
- Az sayıda satıcı, çok sayıda alıcı vardır,
- Homojen veya heterojen mallar üretilebilir,
- Piyasa giriş çıkışlar engellidir. Yani yüksek maliyetler gerektirir.
Mal türüne göre oligopol piyasalar ikiye ayrılır.
- Firmalar homojen aynı malı üretip satıyorlarsa Homojen Oligopol denir.
- Firmalar arasında heterojen mal üretimi varsa yani mallar birbirinden farklı ise Farklılaştırılmış Oligopol denir.
Kar türüne göre oligopol piyasalar ikiye ayrılır.
- Firmalar arasında kar maksimizasyonu varsa Tam Oligopol denir.
- Firmalardan en az bir tanesi karını arttıramıyorsa Kısmi Oligopol denir.
Yoruma kapalı.